Το play therapy ή αλλιώς παιγνιοθεραπεία είναι μία ψυχοθεραπευτική μέθοδος που εφαρμόζεται σε παιδιά που αντιμετωπίζουν συναισθηματικές, κοινωνικές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς. Η συγκεκριμένη μέθοδος βασίζεται στο ότι το παιχνίδι αποτελεί το πλέον κατάλληλο και φυσικό μέσο έκφρασης κάθε παιδιού. To play therapy δεν αποτελεί απλή διασκέδαση για το παιδί.
Ένας εκπαιδευμένος θεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει το χρόνο του παιχνιδιού για να παρατηρήσει και να κατανοήσει τα προβλήματα του παιδιού ώστε στη συνέχεια να εξερευνήσει τα συναισθήματά του και να αντιμετωπίσει το άλυτο τραύμα.
Μέσω του play therapy το παιδί μπορεί να εκφράσει και να εκτονώσει τα συναισθήματά του και να επεξεργαστεί συγκεκριμένα προβλήματα που αντιμετωπίζει στη ζωή του. To play therapy βοηθά τα παιδιά σταδιακά να μάθουν νέους μηχανισμούς αντιμετώπισης των προβλημάτων που βιώνουν και να υιοθετήσουν μία πιο υπεύθυνη και αισιόδοξη στάση απέναντι στη ζωή.
Η παιγνιοθεραπεία ασκείται από εξουσιοδοτημένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, όπως ψυχολόγους και ψυχιάτρους. Εφαρμόζεται επίσης από εξιεδικευμένους, εργοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές και κοινωνικούς λειτουργούς.
Οφέλη της παιγνιοθεραπείας
Σύμφωνα με την επαγγελματική οργάνωση Play Therapy International, έως και το 71% των παιδιών που παραπέμπονται σε παιγνιοθεραπεία μπορεί να βιώσουν θετικές αλλαγές.
Ενώ ορισμένα παιδιά μπορεί να ξεκινήσουν με κάποιο δισταγμό, η εμπιστοσύνη στον θεραπευτή τείνει να αυξάνεται. Καθώς γίνονται πιο άνετα και ο δεσμός τους ενισχύεται, το παιδί μπορεί να γίνει πιο δημιουργικό ή πιο εκφραστικό στο παιχνίδι του.
Μερικά από τα πιθανά οφέλη της παιγνιοθεραπείας είναι:
- Ανάληψη μεγαλύτερης ευθύνης για ορισμένα θέματα.
- Ανάπτυξη στρατηγικών αντιμετώπισης και δημιουργικών δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων.
- Αυτοσεβασμός.
- Ενσυναίσθηση και σεβασμό για τους άλλους.
- Εκτόνωση του άγχους.
- Να βιώνει και να εκφράζει πλήρως τα συναισθήματά του.
- Ισχυρότερες κοινωνικές δεξιότητες.
- Ισχυρότερες οικογενειακές σχέσεις.
- Η παιγνιοθεραπεία μπορεί επίσης να ενθαρρύνει τη χρήση της γλώσσας ή να βελτιώσει τις λεπτές και αδρές κινητικές δεξιότητες.
Πότε χρησιμοποιείται παιγνιοθεραπεία
Αν και άτομα όλων των ηλικιών μπορούν να επωφεληθούν από την παιγνιοθεραπεία, συνήθως χρησιμοποιείται για παιδιά ηλικίας μεταξύ 3 και 12 ετών. Η παιγνιοθεραπεία μπορεί να είναι χρήσιμη σε διάφορες περιπτώσεις, όπως:
- Αναπτυξιακή καθυστέρηση ή μαθησιακές δυσκολίες.
- Προβληματικές συμπεριφορές στο σχολείο.
- Επιθετική ή θυμωμένη συμπεριφορά.
- Οικογενειακά ζητήματα, όπως διαζύγιο, χωρισμός ή θάνατος στενού μέλους της οικογένειας.
- Φυσικές καταστροφές ή τραυματικά γεγονότα.
- Ενδοοικογενειακή βία, κακοποίηση ή παραμέληση.
- ‘Αγχος, κατάθλιψη, θλίψη.
- Διατροφικές διαταραχές.
- Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).
- Διαταραχή αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ).
Πώς λειτουργεί η παιγνιοθεραπεία;
Υπάρχει ένα μικρό κενό επικοινωνίας μεταξύ παιδιών και ενηλίκων. Ανάλογα με την ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης, τα παιδιά απλά δεν έχουν τις γλωσσικές δεξιότητες των ενηλίκων. Μπορεί να αισθάνονται κάτι συγκεκριμένο, αλλά σε πολλές περιπτώσεις, είτε δεν μπορούν να το εκφράσουν σε έναν ενήλικα, είτε δεν έχουν έναν έμπιστο ενήλικα για να το εκφράσουν.
Από την άλλη πλευρά, οι ενήλικες μπορεί να παρερμηνεύσουν ή να χάσουν εντελώς τα λεκτικά και μη λεκτικά σημάδια του παιδιού.
Τα παιδιά μαθαίνουν να κατανοούν τον κόσμο και τη θέση τους μέσα σε αυτόν μέσα από το παιχνίδι. Εκεί είναι ελεύθερα να εκφράζουν τα εσωτερικά βαθύτερα συναισθήματά τους. Τα παιχνίδια μπορούν να λειτουργήσουν ως σύμβολα και να αποκτήσουν μεγαλύτερο νόημα — αν ξέρετε τι να αναζητήσετε.
Δεδομένου ότι το παιδί δεν μπορεί να εκφραστεί επαρκώς στον κόσμο των ενηλίκων, ο θεραπευτής προσεγγίζει το παιδί στον κόσμο του, στο επίπεδό του.
Καθώς παίζει, το παιδί μπορεί να γίνει λιγότερο επιφυλακτικό και πιο ικανό να μοιραστεί τα συναισθήματά του. Αλλά δεν ασκείται πίεση. Τους επιτρέπεται να το κάνουν στον δικό τους χρόνο και με τη δική τους μέθοδο επικοινωνίας.
Η παιγνιοθεραπεία θα διαφέρει ανάλογα με τον θεραπευτή και τις ιδιαίτερες ανάγκες του παιδιού. Αρχικά, ο θεραπευτής μπορεί να θέλει να παρατηρήσει το παιδί στο παιχνίδι. Μπορεί επίσης να θέλουν να κάνουν ξεχωριστές συνεντεύξεις με το παιδί, τους γονείς ή τους δασκάλους.
Μετά από μια ενδελεχή αξιολόγηση, ο θεραπευτής θα θέσει ορισμένους θεραπευτικούς στόχους, θα αποφασίσει ποια όρια μπορεί να είναι απαραίτητα και θα διαμορφώσει ένα σχέδιο για το πώς θα προχωρήσει.
Οι παιγνιοθεραπευτές δίνουν μεγάλη προσοχή στο πώς χειρίζεται ένα παιδί τον αποχωρισμό από τον γονέα, πώς παίζει μόνο του και πώς αντιδρά όταν ο γονέας επιστρέφει.
Πολλά μπορούν να αποκαλυφθούν στο πώς ένα παιδί αλληλεπιδρά με διαφορετικούς τύπους παιχνιδιών και πώς η συμπεριφορά του αλλάζει από συνεδρία σε συνεδρία. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν το παιχνίδι για να αναδείξουν φόβους και ανησυχίες, ως καταπραϋντικό μηχανισμό ή για να θεραπεύσουν και να λύσουν προβλήματα.
Οι παιγνιοθεραπευτές χρησιμοποιούν αυτές τις παρατηρήσεις ως οδηγό για τα επόμενα βήματα. Κάθε παιδί είναι διαφορετικό, επομένως η θεραπεία θα είναι προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες ανάγκες του. Καθώς η θεραπεία προχωρά, οι συμπεριφορές και οι στόχοι μπορούν να επαναξιολογηθούν.
Σε κάποιο σημείο ο θεραπευτής μπορεί να φέρει γονείς, αδέρφια ή άλλα μέλη της οικογένειας κατά την διάρκεια της παιγνιοθεραπείας κάτι που μπορεί να βοηθήσει στη διδασκαλία της επίλυσης συγκρούσεων, στην προώθηση της θεραπείας και στη βελτίωση της δυναμικής της οικογένειας.
Τεχνικές παιγνιοθεραπείας
Οι συνεδρίες συνήθως διαρκούν 30 λεπτά έως μία ώρα και πραγματοποιούνται περίπου μία φορά την εβδομάδα. Πόσες συνεδρίες χρειάζονται εξαρτάται από το παιδί και το πόσο καλά ανταποκρίνεται σε αυτό το είδος θεραπείας. Η θεραπεία μπορεί να γίνει ατομικά ή ομαδικά.
Η παιγνιοθεραπεία μπορεί να είναι κατευθυντική ή μη. Στην κατευθυντική ο θεραπευτής θα αναλάβει την ηγεσία καθορίζοντας τα παιχνίδια ή τα παιχνίδια που θα χρησιμοποιηθούν στη συνεδρία. Ο θεραπευτής θα καθοδηγήσει το παιχνίδι έχοντας κατά νου έναν συγκεκριμένο στόχο.
Η μη κατευθυντική προσέγγιση είναι λιγότερο δομημένη. Το παιδί μπορεί να επιλέγει παιχνίδια όπως του ταιριάζει. Είναι ελεύθερο να παίζει με τον δικό του τρόπο, με λίγες οδηγίες ή διακοπές. Ο θεραπευτής θα παρακολουθεί στενά και θα συμμετέχει ανάλογα με την περίπτωση.
Οι συνεδρίες πρέπει να γίνονται σε ένα περιβάλλον όπου το παιδί αισθάνεται ασφαλές και όπου υπάρχουν λίγοι περιορισμοί. Ο θεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει τεχνικές που περιλαμβάνουν:
- Διήγηση μύθων.
- Παιχνίδι ρόλου.
- Τηλέφωνα παιχνίδια.
- Μαριονέτες, λούτρινα ζωάκια και μάσκες.
- Κούκλες, φιγούρες δράσης.
- Τέχνες και χειροτεχνήματα.
- Παιχνίδι με νερό και άμμο.
- Μπλοκ και παιχνίδια κατασκευής.
- Χορός και δημιουργική κίνηση.
- Μουσικό παιχνίδι.
Παραδείγματα παιγνιοθεραπείας
Ανάλογα με το παιδί και την κατάσταση, ο θεραπευτής είτε θα καθοδηγήσει το παιδί προς ορισμένες μεθόδους παιχνιδιού, είτε θα το αφήσει να επιλέξει μόνο του. Υπάρχουν πολλοί τρόποι που ο θεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει την παιγνιοθεραπεία για να γνωρίσει το παιδί και να το βοηθήσει να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του.
Για παράδειγμα, ο θεραπευτής μπορεί να προσφέρει στο παιδί ένα κουκλόσπιτο και μερικές κούκλες, ζητώντας του να παίξουν κάποια προβλήματα που έχουν στο σπίτι. Ή μπορεί να ενθαρρύνουν το παιδί να χρησιμοποιήσει μαριονέτες για να αναδημιουργήσει κάτι που το βρήκε αγχωτικό ή τρομακτικό.
Μπορεί να ζητήσουν από το παιδί να πει μια ιστορία «μια φορά κι έναν καιρό» για να δουν τι μπορεί να φέρει το παιδί στο φως. Ή μπορεί να διαβάσουν ιστορίες που λύνουν ένα πρόβλημα παρόμοιο με αυτό του παιδιού σας. Αυτό αναφέρεται ως βιβλιοθεραπεία.
Παιγνιοθεραπεία για ενήλικες
Το παιχνίδι δεν είναι μόνο για παιδιά, ούτε και η παιγνιοθεραπεία. Οι έφηβοι και οι ενήλικες μπορεί επίσης να δυσκολεύονται να εκφράσουν τα βαθύτερα συναισθήματά τους με λόγια. Οι ενήλικες που μπορεί να ωφεληθούν από την παιγνιοθεραπεία περιλαμβάνουν εκείνους που επηρεάζονται από:
- Νοητικές αναπηρίες.
- ‘Ανοια.
- Χρόνιες ασθένειες, παρηγορητική φροντίδα και νοσηλεία.
- Χρήση ουσιών.
- Τραύμα και σωματική κακοποίηση.
- Θέματα διαχείρισης θυμού.
- Διαταραχή μετατραυματικού στρες.
- ‘Αλυτα παιδικά ζητήματα.
Όταν εργάζεται με ενήλικες, ένας θεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει παιχνίδι δραματοποίησης ρόλων για να βοηθήσει στην ανάδειξη καταπιεσμένων συναισθημάτων.
Η θεραπεία μέσω της τέχνης, η μουσικοθεραπεία και η κίνηση μπορούν να βοηθήσουν στην αποκάλυψη κρυμμένων τραυμάτων και στην προώθηση της επούλωσης. Υπό την καθοδήγηση ενός έμπειρου θεραπευτή, το παιχνίδι μπορεί να είναι ένα πολύτιμο εργαλείο.
Η παιγνιοθεραπεία για ενήλικες μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπλήρωμα άλλων τύπων θεραπείας και φαρμάκων. Όπως και με τα παιδιά, ο θεραπευτής θα προσαρμόσει την παιγνιοθεραπεία στις συγκεκριμένες ανάγκες του κάθε ατόμου.
Η παιγνιοθεραπεία είναι μια μέθοδος θεραπείας που χρησιμοποιεί το παιχνίδι για να αποκαλύψει και να αντιμετωπίσει ψυχολογικά ζητήματα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του, ιδιαίτερα με παιδιά, ή μαζί με άλλες θεραπείες και φάρμακα.
Εάν το παιδί έχει διαγνωσμένη ψυχική ή σωματική ασθένεια, η παιγνιοθεραπεία δεν αντικαθιστά τα φάρμακα ή άλλες απαραίτητες θεραπείες. Η παιγνιοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή παράλληλα με άλλες θεραπείες.
Πηγή: https://www.healthline.com/
