Η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα τόσο τα δικά του όσο και των άλλων και να έχει την δυνατότητα να τα χειρίζεται αποτελεσματικά.
Οι ψυχολόγοι, ερευνητές και εκπαιδευτικοί, σήμερα πια έχουν αποδείξει ότι το ΙQ (Intelligent Quotient:Πηλίκο νοημοσύνης ή Δείκτης Ευφυίας) συνεισφέρει μόνο κατά 20% στη μελλοντική επιτυχία, ισορροπία και ευτυχία του ατόμου. Το σημαντικό υπόλοιπο 80% βασίζεται στην ανάπτυξη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης (E.Q.:Emotional Quotient:Δείκτης Συναισθηματικής νοημοσύνης).
Πολλοί λοιπόν ειδικοί πιστεύουν ότι η συναισθηματική νοημοσύνη ενός ατόμου (EQ) μπορεί να είναι πιο σημαντική από το IQ. Σίγουρα αποδεικνύεται ένας σημαντικός προγνωστικός παράγοντας για την επιτυχία, την ποιότητα των σχέσεων και τη γενική ευτυχία.
Η συναισθηματική νοημοσύνη, σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, αναπτύσσεται από την παιδική ηλικία μέσω των εμπειριών και της μαθησιακής διαδικασίας. Έχουν ήδη αναπτυχθεί αρκετές μέθοδοι, τεχνικές και εργαλεία.
Τα 5 “συστατικά” της Συναισθηματικής Νοημοσύνης
1. Αυτογνωσία
Η αυτογνωσία αφορά την αναγνώριση και κατανόηση των συναισθημάτων σας –τι νιώθετε και γιατί– καθώς και την εκτίμηση του τρόπου με τον οποίο επηρεάζουν τους γύρω σας.
Είναι η βάση της καλής διαίσθησης και της λήψης αποφάσεων, οι οποίες σας βοηθούν να κάνετε ενστικτωδώς τις σωστές επιλογές για όλες τις πτυχές της ζωής. Η αυτογνωσία αφορά επίσης τη γνώση των δυνατοτήτων και των αδυναμιών σας και το τι είναι σημαντικό για εσάς – τις αξίες ή την ηθική σας πυξίδα.
2. Αυτορρύθμιση
Μόλις κατακτήσετε τη συναισθηματική επίγνωση, το επόμενο βήμα είναι να διαχειριστείτε αποτελεσματικά αυτά τα συναισθήματα – ιδιαίτερα τα αρνητικά. Να αντιμετωπίζετε πάντα τους άλλους με σεβασμό και να προσπαθείτε να διατηρείτε τον έλεγχο.
Εάν έχετε τάση για συναισθηματικές εκρήξεις, εξασκηθείτε να είστε ήρεμοι: κάντε ένα βήμα πίσω και πάρτε μια βαθιά ανάσα. Είναι επίσης σημαντικό να παραμείνετε πιστοί στις αξίες σας και να θεωρείτε τον εαυτό σας προσωπικά υπεύθυνο για τυχόν λάθη.
3. Κίνητρο
Το τρίτο «προσωπικό» στοιχείο, το κίνητρο αφορά την επιθυμία σας για βελτίωση και επίτευξη: να θέσετε υψηλά πρότυπα για τον εαυτό σας και να εργαστείτε με συνέπεια για την επίτευξη των στόχων σας.
Πάρτε την πρωτοβουλία: να είστε έτοιμοι να ενεργήσετε με βάση τις ευκαιρίες καθώς εμφανίζονται και εξασκηθείτε στο να είστε διεκδικητικοί.
Το κίνητρο αφορά επίσης την αισιοδοξία και την ανθεκτικότητα και την εύρεση του θετικού σε μια κατάσταση, ακόμα και –ή ειδικά– σε αυτές που δεν πήγαν καλά.
4. Ενσυναίσθηση
Μια βασική διαπροσωπική δεξιότητα, η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να μπαίνεις στη θέση κάποιου άλλου και να βλέπεις μια κατάσταση από την οπτική του.
Εκτός από την επίγνωση των συναισθημάτων των άλλων, είναι σημαντικό να τα αναγνωρίζετε και να ανταποκρίνεστε σε αυτά – ακόμα κι αν δεν συμφωνείτε μαζί τους.
Ο σεβασμός της διαφορετικότητας και της ένταξης είναι μια ζωτική πτυχή της ενσυναίσθησης, όπως και η επικοινωνία: δώστε μεγάλη προσοχή σε αυτά που λέτε εσείς και οι άλλοι, είτε προφορικά είτε μέσω της γλώσσας του σώματος.
5. Κοινωνικές δεξιότητες
Συχνά περιγράφονται ως «άνθρωποι» όσοι είναι κοινωνικά ικανοί να συναλλάσσονται με άλλους. Να είστε επικοινωνιακοί: τόσο καλοί στο να ακούτε τους άλλους ανθρώπους, όσο και στο να μιλάτε οι ίδιοι. Να εμπνέετε και να παρακινείτε συναδέλφους, να διαχειρίζεστε την αλλαγή, να επιλύετε αποτελεσματικά τις συγκρούσεις και να δίνετε επαίνους όπου πρέπει.
Γιατί η Συναισθηματική Νοημοσύνη είναι σημαντική για παιδιά με διαφορές μάθησης και σκέψης.
Σκεφτείτε τις προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα παιδί με διαφορές στον τρόπο μάθησης και σκέψης στην καθημερινότητά του.
Τα καθήκοντα που είναι εύκολα για τους συνομηλίκους του μπορεί να είναι δύσκολα για αυτό. Μπορεί να μελετάει σκληρά αλλά να παίρνει κακούς βαθμούς. Μπορεί να νιώθει αμήχανα για τις μαθησιακές του διαφορές και να φοβάται να ζητήσει βοήθεια.
Ένας από τους βασικούς ρόλους της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι να διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στις προκλήσεις.
Εάν ένα παιδί έχει διαφορά στον τρόπο μάθησης και σκέψης, η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να είναι σαν ένα GPS που μπορεί να τον βοηθήσει να πλοηγηθεί γύρω από τα εμπόδια και προς την επιτυχία. Του επιτρέπει να αξιολογεί τις καταστάσεις, να τις βάζει σε μια σειρά και να βρει τρόπους να τις αντιμετωπίσει.
Οι πέντε παράγοντες που συνθέτουν τη συναισθηματική νοημοσύνη ενώνονται για να βοηθήσουν το παιδί να επιτύχει το καλύτερο αποτέλεσμα. Δείτε πώς μπορεί να γίνει αυτό όταν δυσκολεύεται π.χ. σε μια εργασία στα μαθηματικά:
- Συνειδητοποιεί ότι απογοητεύεται.
- Σκέφτεται τις συνέπειες του να φωνάξει ή να πετάξει το βιβλίο του στο πάτωμα.
- Βρίσκει έναν καλύτερο τρόπο να εξηγήσει πώς αισθάνεται.
- Θέλει να προσπαθήσει ξανά, παρά το γεγονός ότι είναι απογοητευμένος, γιατί καταλαβαίνει τι θα κερδίσει μακροπρόθεσμα.
- Ζητάει βοήθεια από τους γονείς του.
- Γκρινιάζει λίγο, αλλά καταλαβαίνει ότι οι γονείς του νοιάζονται πραγματικά και θέλουν να το βοηθήσουν να πετύχει.
- Δηλώνει ότι πρέπει να πάει με πιο αργό ρυθμό και πως θα ήθελε να προσπαθήσει να το κάνει ξανά μόνος του.
- Την επόμενη μέρα, περιμένει μέχρι το τέλος του μαθήματος και λέει στον καθηγητή του ότι δυσκολεύεται να καταλάβει.
Χωρίς συναισθηματική νοημοσύνη το αποτέλεσμα θα ήταν πιθανότατα διαφορετικό. Δείτε πώς μπορεί να εξελιχθεί το σενάριο:
- Πετάει το μολύβι του κάτω απογοητευμένος τη στιγμή που «κολλάει» σε ένα πρόβλημα.
- Φωνάζει στους γονείς του όταν προσπαθούν να βοηθήσουν, νομίζοντας ότι είναι εκεί για να τον επιπλήξουν.
- Βγαίνει απότομα από το δωμάτιο και δεν επιστρέφει για να προσπαθήσει ξανά. Δεν βλέπει κανένα νόημα σε αυτό.
- Στο μάθημα των μαθηματικών την επόμενη μέρα, λέει στον συμμαθητή που κάθεται δίπλα του ότι η εργασία ήταν ηλίθια.
Όταν ο δάσκαλος ζητά από τους μαθητές να παραδώσουν την εργασία τους, λέει ότι δεν την έκανε. Δεν λέει μετά το μάθημα ότι είχε πρόβλημα κατανόησης και ούτε ζητά βοήθεια.
Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας
Τα καλά νέα για την ΣΝ είναι ότι με βοήθεια και εξάσκηση το παιδί σας μπορεί να την αναπτύξει με την πάροδο του χρόνου. Αυτό ισχύει ακόμη και για παιδιά που είναι αδύναμα σε αυτόν τον τομέα λόγω διαφορών μάθησης και σκέψης. Απλώς μπορεί να τους πάρει περισσότερο χρόνο.
Υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε και στο σπίτι:
- Μιλήστε για προκλήσεις. Ρωτήστε τα παιδιά πώς αισθάνονται όταν παλεύουν με κάτι. Βάλτε ένα όνομα στα συναισθήματα: λυπημένος, θυμωμένος, συγκλονισμένος κ.λπ. Στη συνέχεια, ρωτήστε γιατί νιώθουν το συναίσθημα που μόλις ονόμασαν.
- Εργαστείτε σε στρατηγικές. Εξετάστε τρόπους με τους οποίους τα παιδιά μπορεί να έκαναν κάτι διαφορετικά για να έχουν διαφορετικό αποτέλεσμα. Ο έλεγχος των συναισθημάτων είναι ένα μεγάλο μέρος της ΣΝ.
- Παροχή βοήθειας προς τους άλλους. Ζητήστε από τα παιδιά να συμμετάσχουν στη φροντίδα των ανθρώπων που έχουν ανάγκη ως έναν τρόπο να αναπτύξετε την ενσυναίσθηση. Μπορείτε να συμμετάσχετε σε μια εθελοντική προσπάθεια ή απλώς να τα πάρετε μαζί σας όταν πηγαίνετε φαγητό σε έναν άρρωστο γείτονα.
Η συναισθηματική νοημοσύνη συνδέεται με πολλά άλλα βασικά δυνατά σημεία. Μάθετε πώς μπορείτε να ενδυναμώσετε το παιδί σας δουλεύοντας πάνω στην αυτοεκτίμηση και τις κοινωνικές δεξιότητες.
Η συζήτηση για προκλήσεις και συναισθήματα βοηθά στην οικοδόμηση της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Ως γονείς και ως δάσκαλοι, όλων των βαθμίδων, έχουν την ευθύνη στην ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης στα παιδιά. Η απόκτηση επαγγελματικών και επιστημονικών γνώσεων είναι προαπαιτούμενη για την επιτυχημένη προσωπική και επαγγελματική ζωή. Δεν μπορεί όμως να την εξασφαλίσει χωρίς την συναισθηματική νοημοσύνη.
