Ο σχολικός εκφοβισμός ή αλλιώς το bullying είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας και αναφέρεται στη χρήση βίας ή απειλής μεταξύ μαθητών ή συνομηλίκων παιδιών, με στόχο να προκληθεί φόβος, πόνος ή αναστάτωση. Το φαινόμενο αυτό έχει ως στόχο την επίδειξη δύναμης και επικράτησης του δυνατότερου στον ασθενέστερο και περιλαμβάνει παραβατικές πράξεις μεταξύ των ανηλίκων.
Είναι μια επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά και μπορεί να είναι φυσική, λεκτική ή σχεσιακή. Ενώ τα αγόρια μπορεί να εκφοβίζουν χρησιμοποιώντας κυρίως φυσικά μέσα, τα κορίτσια συχνά εκφοβίζουν μέσω του κοινωνικού αποκλεισμού. Ο εκφοβισμός είναι μέρος του σχολείου, ακόμη και των χώρων εργασίας, εδώ και χρόνια. Πιο πρόσφατα, όμως, η τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιούργησαν έναν νέο χώρο για τον εκφοβισμό, που έχει διευρύνει την εμβέλειά του. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός είναι ο εκφοβισμός που συμβαίνει διαδικτυακά και μέσω κινητών τηλεφώνων. Ιστότοποι όπως το YouTube, το Instagram, επιτρέπουν στα παιδιά να στέλνουν ενοχλητικά, συνεχή μηνύματα σε άλλα παιδιά 24 ώρες την ημέρα.
Οι κύριες μορφές του σχολικού εκφοβισμού μπορεί να είναι οι εξής:
- Σωματικός εκφοβισμός: Αφορά τη σκόπιμη πρόκληση σωματικής βλάβης και περιλαμβάνει χτυπήματα, σπρωξίματα και κλωτσιές.
- Λεκτικός εκφοβισμός: Αυτή η μορφή μπορεί να περιλαμβάνει την κοροϊδία, τις διακρίσεις και τα σχόλια που προκαλούν ντροπή.
- Κοινωνικός εκφοβισμός: Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνεται η διάδοση φημών, η καταστροφή προσωπικών αντικειμένων καθώς και η απομόνωση από την ομάδα.
- Ψυχολογικός εκφοβισμός: Αυτή η μορφή συνδυάζει πολλές μορφές εκφοβισμού και έχει σκοπό την πρόκληση ψυχολογικής βλάβης στο θύμα. Μπορεί να περιλαμβάνει απειλητικά μηνύματα και e-mails, προσβλητικές αναρτήσεις στα social media, συναισθηματικό εκβιασμό, εκμετάλλευση και απειλές για την ασφάλεια κάποιου.
- Ρατσιστικός εκφοβισμός: Αυτή η μορφή περιλαμβάνει την περιθωριοποίηση του παιδιού ή/και τα αρνητικά σχόλια που αφορούν την καταγωγή του, την οικονομική κατάσταση, την κοινωνική τάξη και την διαφορετικότητα του παιδιού.
- Σεξουαλικός εκφοβισμός: Μπορεί να περιλαμβάνει ανήθικες χειρονομίες,
ζωγραφιές με σεξουαλικό περιεχόμενο, ανεπιθύμητα αγγίγματα, ακόμα και
σεξουαλικές πράξεις. - Ηλεκτρονικός εκφοβισμός: Αναφέρεται στον εκβιασμό μέσω διαδικτύου και
ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, καθώς και μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο.
Πώς μπορούν οι γονείς, οι δάσκαλοι και τα παιδιά να αναλάβουν δράση για την πρόληψη του εκφοβισμού;
Η πρόληψη και η διακοπή του εκφοβισμού περιλαμβάνει τη δέσμευση για τη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος, όπου τα παιδιά μπορούν να αναπτυχθούν κοινωνικά και ακαδημαϊκά, χωρίς να φοβούνται.
Εκπαιδευτικοί
- Να είστε παρατηρητικοί
Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να γνωρίζουν ότι ο εκφοβισμός συμβαίνει γενικά σε χώρους όπως το γυμναστήριο, η παιδική χαρά, οι πολυσύχναστοι διάδρομοι και τα σχολικά λεωφορεία καθώς και μέσω κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών (όπου η επίβλεψη είναι περιορισμένη ή απούσα) και πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη.
Εάν ένας εκπαιδευτικός παρατηρήσει εκφοβισμό σε μια τάξη, πρέπει να παρέμβει αμέσως για να τον σταματήσει, να καταγράψει το περιστατικό και να ενημερώσει τον αρμόδιο διευθυντή του σχολείου ώστε να διερευνηθεί το περιστατικό.
Δεν συνιστάται να έχετε μια κοινή συνάντηση με τον μαθητή που υφίσταται εκφοβισμό και τον μαθητή που εκφοβίζει — είναι ενοχλητικό και πολύ εκφοβιστικό για τον μαθητή που υφίσταται εκφοβισμό.
- Συμμετοχή μαθητών και γονέων
Οι μαθητές και οι γονείς πρέπει να είναι μέρος της λύσης και να συμμετέχουν σε ομάδες ασφαλείας και ομάδες εργασίας κατά του εκφοβισμού.
Οι μαθητές μπορούν να ενημερώσουν τους ενήλικες για το τι πραγματικά συμβαίνει και επίσης να δείξουν στους ενήλικες τις νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούν τα παιδιά για να εκφοβίσουν.
Οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι διευθυντές του σχολείου μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να έχουν θετική συμπεριφορά και να τους διδάξουν δεξιότητες, ώστε να ξέρουν πώς να παρεμβαίνουν όταν εμφανίζεται εκφοβισμός. Οι μεγαλύτεροι μαθητές μπορούν να λειτουργήσουν ως μέντορες και να ενημερώσουν τους νεότερους μαθητές για ασφαλείς πρακτικές στο διαδίκτυο.
Τα σχολεία και οι τάξεις πρέπει να προσφέρουν στους μαθητές ένα ασφαλές περιβάλλον μάθησης. Οι δάσκαλοι και οι προπονητές πρέπει να υπενθυμίζουν ρητά στους μαθητές ότι ο εκφοβισμός δεν είναι αποδεκτός στο σχολείο και τέτοιες συμπεριφορές θα έχουν συνέπειες.
Η δημιουργία ενός εγγράφου κατά του εκφοβισμού με την υπογραφή του μαθητή και των γονέων/κηδεμόνων και η επιστροφή του στο γραφείο του σχολείου βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν τη σοβαρότητα του εκφοβισμού.
Επίσης, για τους μαθητές που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν ή να βρουν φίλους, οι δάσκαλοι και οι διαχειριστές μπορούν να διευκολύνουν τις φιλίες ή να προσφέρουν «δουλειές» στον μαθητή να κάνει κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος και του διαλείμματος, ώστε τα παιδιά να μην αισθάνονται απομονωμένα ή να μην κινδυνεύουν να γίνουν στόχοι εκφοβισμού.
Γονείς παιδιών που υφίστανται εκφοβισμό
- Παρατηρήστε το παιδί σας για «σημάδια» ότι μπορεί να δέχεται εκφοβισμό
Τα σημάδια περιλαμβάνουν: σκισμένα ρούχα, δισταγμό για τη μετάβαση στο σχολείο, μειωμένη όρεξη, εφιάλτες, κλάμα ή γενική κατάθλιψη και άγχος. Εάν ανακαλύψετε ότι το παιδί σας δέχεται εκφοβισμό, μην του πείτε «να μην δίνει σημασία».
Αντίθετα, κάντε ανοιχτές συζητήσεις όπου μπορείτε να μάθετε τι πραγματικά συμβαίνει στο σχολείο, ώστε να μπορείτε να λάβετε τα κατάλληλα μέτρα για να διορθώσετε την κατάσταση. Το πιο σημαντικό, ενημερώστε το παιδί σας ότι θα το βοηθήσετε και ότι θα πρέπει να προσπαθήσει να μην αντεπιτεθεί.
- Διδάξτε στο παιδί σας πώς να χειρίζεται τον εκφοβισμό
Μέχρι να γίνει κάτι σε διοικητικό επίπεδο, συνεργαστείτε με το παιδί σας για να αντιμετωπίσετε τον εκφοβισμό χωρίς να το καταπιέζετε. Εξασκηθείτε σε σενάρια στο σπίτι όπου το παιδί σας μαθαίνει πώς να αγνοεί έναν εκφοβιστή ή/και να αναπτύσσει δυναμικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού. Βοηθήστε το παιδί σας να εντοπίσει δασκάλους και φίλους που μπορούν να το βοηθήσουν, εάν ανησυχεί μήπως πέσει θύμα εκφοβισμού.
- Θέστε όρια με την τεχνολογία
Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας και τον εαυτό σας σχετικά με τον διαδικτυακό εκφοβισμό και διδάξτε στα παιδιά σας να μην απαντούν ή να προωθούν απειλητικά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Εγκαταστήστε στον υπολογιστή του παιδιού σας καθώς και στους λογαριασμούς του στο Facebook και σε άλλες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης τα κατάλληλα φίλτρα. Κάντε τον οικογενειακό υπολογιστή τον μοναδικό υπολογιστή για παιδιά και βάλτε τον σε ανοιχτό χώρο του σπιτιού (π.χ. σαλόνι) όπου είναι ορατός και μπορεί να παρακολουθείται.
Εάν αποφασίσετε να δώσετε στο παιδί σας ένα κινητό, σκεφτείτε προσεκτικά πριν του επιτρέψετε να έχει επιλογή κάμερας.
Ενημερώστε τα παιδιά σας ότι θα παρακολουθείτε τα μηνύματά τους. Ως γονέας, μπορείτε να επιμείνετε ότι τα τηλέφωνα θα παραμένουν σε κοινό χώρο, όπως η κουζίνα, μια συγκεκριμένη ώρα τη νύχτα για να εξαλειφθεί ο νυχτερινός εκφοβισμός και τα ακατάλληλα μηνύματα. Οι γονείς θα πρέπει να αναφέρουν τον εκφοβισμό στο σχολείο και να συνεχίσουν με μια επιστολή που θα αποσταλεί στον διευθυντή του σχολείου, εάν η αρχική τους αναφορά δεν λάβει απάντηση.
Οι γονείς θα πρέπει να αναφέρουν όλα τα απειλητικά μηνύματα στην αστυνομία και θα πρέπει να τεκμηριώνουν τυχόν μηνύματα κειμένου, email ή αναρτήσεις σε ιστότοπους.
Αναφορά εκφοβισμού και διαδικτυακού εκφοβισμού
- Είναι σημαντικό για τους μαθητές να αναφέρουν τυχόν εκφοβισμό σε έναν γονέα ή έναν ενήλικα που εμπιστεύονται. Συχνά τα παιδιά δεν αναφέρουν διαδικτυακό εκφοβισμό, επειδή φοβούνται ότι οι γονείς τους θα τους στερήσουν το τηλέφωνο ή τον υπολογιστή τους. Οι γονείς θα πρέπει να υποστηρίξουν τις αναφορές του παιδιού τους για εκφοβισμό και δεν θα πρέπει ως τρόπο αντιμετώπισης να αφαιρέσουν τα τηλέφωνά τους. Είναι σημαντικό για τα παιδιά να θυμούνται ότι ο εκφοβισμός είναι λάθος και πρέπει να αντιμετωπίζεται από έναν ενήλικα.
- Ποτέ μην πείτε στο παιδί σας να αγνοήσει την εκφοβιστική συμπεριφορά.
- Μην ρίξετε τις ευθύνες πάνω στο παιδί σας για τον εκφοβισμό. Μην σκεφτείτε ότι το παιδί σας έχει κάνει κάτι και προκάλεσε τη συμπεριφορά αυτή.
- Δείξτε κατανόηση προς το παιδί σας. Πείτε του ότι ο εκφοβισμός είναι απαράδεκτη συμπεριφορά, ότι το ίδιο δεν φταίει σε κάτι και πέστε του πόσο χαίρεστε που βρήκε το θάρρος να σας μιλήσει για το τι του συμβαίνει.
- Αν διαφωνείτε με τον τρόπο που το ίδιο το παιδί χειρίζεται την κατάσταση του εκφοβισμού του, μην το κριτικάρετε. Σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι για ένα παιδί να γνωρίζει τον καλύτερο τρόπο χειρισμού μίας τέτοιας κατάστασης.
- Μην ανταποδίδετε τον εκφοβισμό.
Μην ενθαρρύνετε το παιδί να έλθει σε σωματική αντιπαράθεση με τον θύτη.
Μπορεί να είναι δύσκολο να μην ανταποδώσει κάποιος, αλλά όπως λέει και η παροιμία, δύο λάθη δεν κάνουν το σωστό. Προσπαθήστε να μην δείξετε θυμό ή δάκρυα. Είτε πείτε ήρεμα στον νταή να σταματήσει τον εκφοβισμό ή απλά φύγετε.
- Ελέγχετε τα συναισθήματά σας. Όσο δύσκολο και να είναι, προσπαθείτε να παραμείνετε ψύχραιμοι και ελέγξτε την παρόρμησή σας. Σκεφτείτε ήρεμα ποια θα είναι επόμενα βήματά σας.
- Επικοινωνήστε με το διευθυντή ή ένα δάσκαλο του σχολείου και μοιραστείτε μαζί του τις ανησυχίες σας για τον εκφοβισμό που βιώνει το παιδί σας.
- Συνεργαστείτε στενά με το προσωπικό του σχολείου για επίλυση του προβλήματος.
- Ζητήστε του να αποφεύγει να μένει μόνο του.
Πείτε του όποτε είναι δυνατόν να αποφεύγει καταστάσεις όπου δεν υπάρχουν άλλοι μαθητές ή δάσκαλοι. Συμβουλέψτε το να πηγαίνει στην τουαλέτα με έναν φίλο ή να τρώει μεσημεριανό σε μια ομάδα. Όταν βρίσκεται στο λεωφορείο να κάθεται κοντά στο μπροστινό μέρος. Εάν γνωρίζει ότι ένας μαθητής αρέσκεται να εκφοβίζει τους άλλους, να επιλέγει μια διαδρομή πολυσύχναστη και να προσπαθεί να χρησιμοποιεί εναλλακτικές διαδρομές στο διάδρομο.
- Ενθαρρύνετε το παιδί σας να αρχίσει να ενδιαφέρεται για εξωσχολικές ασχολίες, αναπτύσσοντας ενδιαφέροντα που θα το βοηθήσουν να ενδυναμωθεί (ψυχικά) για να αντέξει καταστάσεις όπως τον σχολικό εκφοβισμό.
- Ενθαρρύνετε το παιδί σας να αρχίσει να συναναστρέφεται άλλους μαθητές που είναι πιο φιλικοί απέναντί του, ή βοηθάτε το να κάνει νέες γνωριμίες έξω από το σχολικό περιβάλλον.
- Μάθετε στο παιδί σας πώς να προστατεύεται, όπως το να ζητά βοήθεια από κάποιο μεγάλο, σε περίπτωση που βρίσκεται σε δύσκολη θέση.
Τι να κάνετε αν το παιδί σας εκφοβίζει
- Σταματήστε τον εκφοβισμό πριν αρχίσει
Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας σχετικά με τον εκφοβισμό. Είναι πιθανό το παιδί σας να δυσκολεύεται να διαβάσει τα κοινωνικά σημάδια και να μην ξέρει τι είναι βλαβερό. Υπενθυμίστε στο παιδί σας ότι ο εκφοβισμός σε άλλους μπορεί να έχει νομικές συνέπειες.
- Να βάλετε κανόνες μέσα στην οικογένειά σας για τη συμπεριφορά του παιδιού σας. Να το επαινείτε όταν ακολουθεί τους κανόνες και να χρησιμοποιείτε τη λογική και όχι την σωματική τιμωρία όταν σπάζει τους κανόνες. Μια λογική επίπτωση θα μπορούσε να ήταν να μην χρησιμοποιήσει το τηλέφωνό του, ή τον ΗΥ του ή να μην συμμετέχει σε δραστηριότητες που το ευχαριστούν. Η στέρηση αυτή να γίνεται με μέτρο και να μην βιώνεται σαν μία αντίδραση εκδίκησης από εσάς προς εκείνο.
- Κάντε το σπίτι σας μέρος «χωρίς νταήδες».
Τα παιδιά μαθαίνουν τη συμπεριφορά μέσω των γονιών τους. Η έκθεση σε επιθετική συμπεριφορά ή σε υπερβολικά αυστηρό περιβάλλον στο σπίτι, κάνει τα παιδιά πιο επιρρεπή στον εκφοβισμό στο σχολείο. Οι γονείς/φροντιστές πρέπει να αποτελούν θετικά παραδείγματα για το παιδί σας, στις σχέσεις σας τόσο με άλλα άτομα όσο και μαζί τους.
- Να περνάτε πολλή ώρα με το παιδί σας και να ελέγχετε τις δραστηριότητές του και το πού πηγαίνει. Μάθετε ποιοι είναι οι φίλοι του, πού και πώς περνά τις ώρες του μαζί τους.
- Ενισχύστε το ταλέντο του και ενθαρρύνετε το να ασχοληθεί με υγιείς δραστηριότητες, όπως με ένα μή-βίαιο άθλημα, με μουσική.
- Μοιραστείτε τις ανησυχίες σας με το σχολείο και συνεργαστείτε με αυτό, ούτως ώστε να στείλετε ξεκάθαρο μήνυμα στο παιδί σας ότι η εκφοβιστική του συμπεριφορά πρέπει να σταματήσει.
- Ψάξτε για θέματα αυτοεκτίμησης.
Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά εκφοβίζουν για να νιώσουν καλύτερα με τον εαυτό τους. Ακόμη και τα παιδιά που φαίνονται δημοφιλή και αρεστά μπορεί να έχουν αρνητικές τάσεις. Η κακή συμπεριφορά πρέπει να αντιμετωπίζεται από τους γονείς και να εξαλείφεται.
Οι μαθητές που βιώνουν εκφοβισμό μπορεί να αισθάνονται καταβεβλημένοι, καταθλιπτικοί ή ανήσυχοι. Εάν το παιδί ή ο μαθητής σας αντιμετωπίζει προβλήματα στο σχολείο ή με φίλους ως αποτέλεσμα εκφοβισμού, ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας, όπως ένας ψυχολόγος, μπορεί να βοηθήσει το παιδί σας να αναπτύξει ανθεκτικότητα και αυτοπεποίθηση. Αυτό θα επιτρέψει στο παιδί σας να είναι πιο επιτυχημένο τόσο κοινωνικά όσο και ακαδημαϊκά.
