Βικτωρία Μπαλντούκα, Φιλόλογος vi.baldouka@gmail.com

Το πρόβλημα της ενεργοποίησης της νοητικής δραστηριότητας, η ανάπτυξη της αυτοδυναμίας και της δημιουργικότητας των μαθητών ήταν και παραμένει ένα από τα επίκαιρα προβλήματα της επιστήμης. Ο σύγχρονος προσανατολισμός της εκπαίδευσης στη διαμόρφωση ικανοτήτων όπως η ετοιμότητα και η ικανότητα του ατόμου για δραστηριότητα και επικοινωνία, προϋποθέτει τη δημιουργία παιδαγωγικών και ψυχολογικών συνθηκών,  στις οποίες ο μαθητής μπορεί να εκδηλώνει όχι μόνο την πνευματική και γνωστική του δραστηριότητα, αλλά και την προσωπική και κοινωνική του θέση.

Ανάλογα με το επίπεδο της γνωστικής δραστηριότητας των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία, μπορεί κανείς να διακρίνει την παθητική από την ενεργητική και διαδραστική μάθηση (Kutbiddinova, 2014).

Στην παθητική μάθηση ο μαθητής λειτουργεί ως το αντικείμενο της  εκπαιδευτικής δραστηριότητας: πρέπει να μάθει να αναπαράγει το υλικό που του/της μεταφέρεται από τον εκπαιδευτικό ή άλλη πηγή γνώσης (Panina και Vavilova, 2008).

Αυτό εμφανίζεται συνήθως κατά τη διάρκεια της διάλεξης-μονόλογος, την ανάγνωση λογοτεχνίας ή την προβολή-επίδειξη του εκπαιδευτικού υλικού.

Σε αυτή την περίπτωση, οι μαθητές, κατά κανόνα, δεν συνεργάζονται μεταξύ τους και δεν εκτελούν νοητικές εργασίες αναζήτησης της λύσης κάποιου προβλήματος.

Στην ενεργητική και διαδραστική μάθηση ο μαθητής, σε μεγαλύτερο βαθμό γίνεται αντικείμενο εκπαιδευτικής δραστηριότητας, μπαίνει σε διάλογο με τον εκπαιδευτικό και τους άλλους μαθητές, που λαμβάνουν μέρος στην παιδαγωγική διαδικασία και συμμετέχει ενεργά στις γνωστικές δραστηριότητες, εκτελώντας δημιουργικές, διερευνητικές και νοητικές εργασίες.

Η αλληλεπίδραση των μαθητών μεταξύ τους πραγματοποιείται κατά την εκτέλεση εργασιών σε ζευγάρια ή/και ομάδες.

Πώς λειτουργεί η διαδραστική τάξη

Η διαδραστική εκπαίδευση είναι μια μορφή οργάνωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η οποία στηρίζεται στην αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικού, δηλαδή ο εκπαιδευτικός και οι μαθητές αλληλεπιδρούν μεταξύ τους κατά τη διάρκεια του μαθήματος, οι μαθητές δεν είναι παθητικοί ακροατές, αλλά ενεργοί συμμετέχοντες στην εκπαιδευτική διαδικασία (Karayani, 2003).

Η διαδραστική εκπαίδευση είναι μια από τις σύγχρονες κατευθύνσεις της ενεργού κοινωνικο-ψυχολογικής εκπαίδευσης. Η έννοια της «αλληλεπίδρασης» εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην κοινωνιολογία και την κοινωνική ψυχολογία. Κατά συνέπεια, οι «διαδραστικές μέθοδοι διδασκαλίας» μπορούν να προσδιοριστούν ως οι «μέθοδοι που επιτρέπουν στους μαθητές να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους». 

H διαδραστική εκπαίδευση είναι μια «τεχνική συνεργασίας μαθητών και εκπαιδευτικών, η οποία συνίσταται σε στενή συνεργασία όλων των συμμετεχόντων στη συζήτηση, ανταλλαγή απόψεων και ιδεών για το συζητούμενο πρόβλημα και η οποία προωθεί την κατάκτηση των μαθησιακών στόχων (δεξιότητες: επικοινωνίας, συνεργασίας, ανάλυσης και σύνθεσης των πληροφοριών και αναστοχασμού)».

Οι Panina και Vavilova θεωρούν τη διαδραστική εκπαίδευση ως έναν «τρόπο μεταφοράς της γνώσης, που υλοποιείται με τις μορφές της κοινής δραστηριότητας των μαθητών» (Panina και Vavilova, 2008).

Αυτή είναι η ουσία των διαδραστικών μεθόδων, η οποία συνίσταται στο γεγονός ότι η μάθηση συμβαίνει λόγω της αλληλεπίδραση όλων των μαθητών και του δασκάλου (Panfilova, 2009).

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της διαδραστικής εκπαίδευσης είναι: η υποχρεωτική παρουσία ανατροφοδότησης, η μεγαλύτερη αυτονομία και πρωτοβουλία των μαθητών, η συνεργασία όλων των συμμετεχόντων στην παιδαγωγική διαδικασία, ο βασισμένος στο πρόβλημα αναστοχαστικός χαρακτήρας της μάθησης, με βάση τον κύκλο μάθησης κατά τους Kolb και Fry, όπως παρουσιάζεται στο Σχήμα 1, (Kolb και Fry, 1975).

Σχήμα 1. Κύκλος μάθησης Kolb – experiential learning cycle

Παράδειγμα εφαρμογής του Κύκλου Μάθησης του Kolb στη Συνεργατική μέθοδο εκπαίδευσης με θέμα «Κοινά χαρακτηριστικά θηλαστικών»

Η συνεργατική εκπαίδευση είναι μια μορφή αμοιβαίας εκπαίδευσης των μαθητών. Το να «συνεργάζεσαι» στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, σημαίνει να δουλεύεις μαζί, συνενώνοντας τις προσπάθειές σου με αυτές των συμμαθητών σου, για την επίλυση ενός κοινού προβλήματος.

Κάθε «συνεργαζόμενος» μαθητής εκπληρώνει συγκεκριμένο τμήμα της συνολικής εργασίας, όπως του έχει ανατεθεί. Στη συνέχεια, οι μαθητές συνεργάζονται για να μοιραστούν τη γνώση που αποκτήθηκε.

Η ουσία αυτής της μεθόδου είναι ότι: «Όλοι φτάνουν στους εκπαιδευτικούς τους στόχους, μόνο εάν τα άλλα μέλη της ομάδας επιτύχουν τους δικούς τους».

Για να εφαρμοστεί αποτελεσματικά η συνεργατική μάθηση σε περιβάλλον διαδραστικής τάξης, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να προετοιμάσει φύλλα εργασίας και υλικό παρουσίασης, το οποίο θα αναδεικνύει τους βασικούς όρους για τα κοινά χαρακτηριστικά των θηλαστικών.

Η νοητική περιήγηση των μαθητών γύρω από τον κύκλο μάθησης του Kolb, κατά την εξέλιξη της εφαρμογής της μεθόδου της ομαδικής συζήτησης σε περιβάλλον διαδραστικής τάξης, θα μπορούσε να απεικονιστεί με ενδεικτικό διάγραμμα, όπως αυτό στο Σχήμα 2.

Σχήμα 2. Εφαρμογή της συνεργατικής μάθησης, σε περιβάλλον διαδραστικής τάξης, με βάση τον κύκλο μάθησης του Kolb

Βιβλιογραφία

• (2003). Active methods of social-psychological training. Moscow: SGU.
• (1975). Toward an applied theory of experiential learning. In: Cooper C, ed. Theories of Group Process. John Wiley, London.
• (2014). Methods of active social-psychological training: study guide. Yuzhno-Sakhalinsk: SakhSU.
• (2010). Methods of active social-psychological training. Moscow: Academy.
• (2008). Modern methods of activation of training. Moscow: Academy.
• (2009). Innovative educational technologies: active learning. Study guide for the higher education students. Moscow: Academy.